21 فروردین ماه  برابر است با سی امین  سالگرد درگذشت عبدالعلی کارنگ.  وی  سال 1302 هجری شمسی در تبريز ديده به جهان گشود. تحصيلات ابتدايي و متوسطه را در همان جا گذراند و سپس وارد دانشسراي مقدماتي گرديد. کارنگ در سال 1320 به استخدام وزارت آموزش و پرورش در آمد و درسمت‌هاي آموزگاري، دبيري، مدرسي مدارس عالي، رياست دبيرستان و رياست آموزش و پرورش در مناطق مختلف آذربايجان به خدمت خود ادامه داد. وی در دو رشته  زبان و ادبيات فارسي و علوم تربيت از دانشگاه تبريز فارغ التحصيل شده و سال ها در همان دانشگاه به تدريس پرداخته بود. او در طی عمر كوتاه ولي پر بركت خود آثار بسيار نفيس و ارزشمندي برجاي گذاشت و خدمات قابل توجهي به تاریخ و فرهنگ آذربايجان نمود و سرانجام در سال 1350 بازنشسته شد. عبدالعلی کارنگ در روز 21 فروردين ماه سال 1358 چشم از جهان فروبست.

 از کارنگ بعنوان محقق و پژوهشگری خستگی ناپذیر و پرکار یاد می شود، تالیفات ارزشمندی چون كتابهای: آثارباستاني آذربايجان، تاتي و هرزني دستور زبان كنوني آذربايجان، تصحيح قسمت مربوط به آذربایجان، وقفنامه ي ربع رشيدي، ترجمه و تدوین كتاب تاريخ تبريز نوشته ولادیمیر مينورسكي از جمله آثار اوست. از وی بیش از 80 عنوان مقاله نیز در نشریات مختلف و در موضوعات متنوع به چاپ رسیده است. بی شک کار سترگ او تالیف کتاب آثار باستانی آذربایجان است. کارنگ در مقدمه این اثر ارزشمند و ماندگار می نویسد :

\" قبل از این کتاب مقالات و کتابهایی در این زمینه به رشته تحریر درآمده که در آنها چند بنای شناخته شده شهر تبریز با بیان هایی مختلف توصیف گردیده است. بدیهی است همه آنها سود مندند و در تالیف این کتاب هم علاوه بر اینکه مضامین آنها مورد توجه بوده از نویسندگان آنها نیز در جاهای متعدد تکریم و توقیر به عمل آمده است. اما همچنانکه برای شناخت و معرفی مساجد، بقاع، زیارتگاه ها، زوایا، خانقاه ها، حجاریها، سنگ نبشته ها و مقابر بزرگان، بارها فرسنگ ها راه زیر پا نهاده شده است، در معرفی آثار معروف نیز تنها به مفاد نوشته پیشینیان اکتفا نگردیده بلکه همه آن بناها مکررا مورد بازدید قرار گرفته و در تعریف مجدد آنها ، مانند بناهای ناشناخته، فقط به مضمون سنگنبشته ها و وقفنامه ها، فرمانها، اسناد تاریخی، سبک و مختصات بنا و مندرجات تواریخ و سفرنامه های قابل اعتماد استناد گردیده و سعی شده است در معرفی تمام آثار، از اظهار نظر ناروا و اطناب نابجا اجتناب به عمل آید و در نقل مطالب دیگران به مشخصات ماخذ، صریح و روشن اشاره شود، حتی تصاویر آثار ناشناخته نیز با قرائن و شواهدی توام باشند که برخاطر هیچ بیننده دقیق، شک و تردیدی درباره صحت و اصالت آنها راه نیابد.\"

دقت نویسنده در ثبت مشخصات فنی بنا ها و بازخوانی و بازنویسی کتیبه های موجود در آنها مثال زدنی است. او در باره یکی از کتیبه های نصب شده در مسجد جامع تبریزکه متعلق به دوره صفویه می باشد به نقل قول نادرمیرزا قاجار مولف کتاب تاریخی و جغرافی دارالسطنه تبریز بسنده نکرده و می نویسد :

\"نادر میرزا نقش این سنگ را در کتاب خود ثبت کرده است ، اما آنچه آورده ناقص و سطوری از آخر ناخوانده و نا نبشته مانده است و از سقط و غلط نیز خالی نیست. من نیز در یک روز سرما به آن مسجد شدم و آن سنگ را خواندم و روی کاغذی که همراه خود داشتم نوشتم، اکنون آن نوشته را به این اوراق می سپارم.\"

نوشته های کارنگ همچنین نشانگر آن است که این محقق پرتلاش به هر نقطه ای از آذربایجان که پای نهاده ارتباط خوبی با مردم محلی برقرار کرده و از یاری و همراهی اهالی در تکمیل تحقیقاتش بهره برده ، او در جای جای کتابش رسم حق شناسی را بجای آورده و از همراهان و کسانیکه وی را یاری رسانده اند نام برده است.

 مسجد جامع اسنق یکی از شاهکارهای هنر معماری اسلامی ایران است که کارنگ این اثر ناشناخته را اولین بار در کتاب آثار باستانی آذربایجان به دوستداران تاریخ و فرهنگ و هنر ایران معرفی نموده است. دقت نویسنده در ثبت مشخصات فنی بنا و بازخوانی و بازنویسی کتیبه های موجود در آن مثال زدنی است.

کارنگ از بیان برخی روایتهای جالب مربوط به آثار تاریخی که در بین عوام رایج بوده نیز غفلت نورزیده و این موضوع نیز در جای خود یکی از امتیازات کتاب ارزشمندش تلقی می گردد. بعنوان مثال در توصیف بخشهای مختلف بازار تاریخی تبریز وقتی سخن از تیمچه زیبای مظفریه به میان می آید به نقل یکی از روایتهای رایج در بین عوام در خصوص نامگذاری این تیمچه اشاره کرده و می نویسد :

\" گویند پس از به پایان رسیدن بنای تیمچه ، روزی مظفرالدین میرزا قصد تماشای آن را کرد . به اتفاق حواشی به بازار آمد. حاج شیخ جعفر قزوینی هم که بانی آن و یکی از بازرگانان کاردان و نیکوکار و ورزیده بود حضور داشت .ولیعهد بسیار تحسین کرد و چندبار گفت : بسیار نیکو است .سابقا رسم بر این بود که در پاسخ این تحسین می بایست عرض شود پیشکش ولیعهد است و با این سخن بلافاصله ساختمان نوبنیاد ملک طلق ولیعهد می شد و به صاحب ملک فقط آفرین و احسنتی باقی می ماند. حاج شیخ ماهربود . گفت : نام نیکوتر از خود خواهد داشت .ولیعهد پرسید : چه نامی ؟ گفت : مظفریه و بدین طریق از خطر حتمی از دست رفتن تیمچه به سلامت جست \"

بی هیچ دو دلی باید گفت پژوهندگان میراث ارزشمند فرهنگی آذربایجان وامدار همت این دانشی مرد خوشنام اند ، مردی که پنجاه سال قبل و با کمترین امکانات تمامی آثار معرفی شده در کتاب \"آثار باستانی آذربایجان \" را مورد بازدید قرار داده و با دقتی مثال زدنی به ثبت مشخصات کامل هر اثر پرداخته و بی شک در این راه متحمل سختی های بسیار شده است و این موضوع ارزشهای علمی کتاب عبدالعلی کارنگ را دو چندان می کند.

*رئیس روابط عمومی اداره کل میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری آذربایجان شرقی

انتهای پیام/